Andon Zako  Çajupi

 Dëshirë e Skënderbeut

Sa rrojta, s'u turpëruam:

të gjithë bashkë luftuam,

vendin ton' e nderuam,

se nga turqit e shpëtuam.

Po tani u afrua 

ditë e fundit dhe për mua.

Gjithë këtë ditë presim,

kemi ler'e do të vdesim;

njeri përjetë s'ka mbetur,

dhe të gjith'i ka tretur;

po lum kush është përpjekur

dhe për atdhenë ka vdekur.

Ndaj desha, sa jam dhe gjallë,

t'ju mbledh, t'ju them këto fjalë:

o vëllezër shqiptarë,

ju lutem të bëni mbarë,

gjithë bashkë e të pandarë.

Mysliman'e të krishterë

Perëndia na ka bërë,

jemi vëllezër të tërë.

Zoti kur bëni insanë

me një fytyrë të naltë,

të krishter'e myslimanë

i gatoi nga një baltë.

Zoti me të madh të vetë

është një dhe i vërtetë,

si këtu dhe n'atë jetë.

Si Ungjilli dhe Kurani,

mos e ndani Perëndinë;

shoku shokun mos e hani,

si punojnë ata që s'dinë;

besa është e gjithësisë,

ne jemi të Shqipërisë,

se kemi pirë një sisë.

Për Perëndi që besoni,

Shqipërinë mos e harroni,

pra faluni si të doni...

Faluni te Perëndia

të shpëtojë Shqipëria

nga e ndyra robëria.

Tani ta shpëtoni vetë,

se unë nuk kam jetë,

vete te Zoti i vërtetë.

Do t'i lutem duke qarë

të jetë me shqiptarë

dhe t'u japë dashurinë

të nderoni Shqipërinë.

Mihal Hanxhari*

Malli për Shqipërinë

Shoh qiellin e bukur

Dëgjoj këngë bilbili

E lule me ngjyra

Dhe erë trëndafili

E drita të shumta

Të bukura pasqyra

Por syri më ka

Në bebez një gjë tjetër

Më ka Shqipërinë

Mëmën e vjetër

Dhe rrugës kaloj

I heshtur kaloj

E veç unë kaloj

Se zemrën e lashë

Diku në Shqipëri

E mendjes i jap

Krah të fluturoj 

Të vej në Shqipëri

Larg në Shqipëri

Veç në Shqipëri.

(Budapest, 26.9.1949)

*Marrë prej Mihal Hanxhari: Malli për Shqipërinë, botuesi 'Erik', Tiranë 2002

Jevrem Bërkoviq

Kryet nalt!

Kryet nalt!

Kryet nalt posa të vijsh në botë,

Kryet nalt në qiell e këmët posht në tokë,

Le të lajnë, të pështjellin, të mëkojnë

ashtu në këmbë.

Dhe kur të shohësh ashtu atëherë ke parë,

Dhe kur të qash ashtu atëherë ke qarë,

Dhe kur të fillosh ashtu do të jesh jetëgjatë e i gjallë.

Aty ku të ka rënë koka, aty trupin drejtoje,

Ky është fillimi i gjhithçkaje në jetë, dije!

Le t'u vriten sytë, deri sa t'u mbushën me lot,

Kur të shohin edhe një kryenalt më shumë në botë.

*

Kryet nalt!

Edhe kur të regjistrojnë në klasë të parë,

Edhe kur mësuesi s'di më shumë se ti,

Shkolla ndoshta vetëm atëherë mund të quhet shkollë,

Nëse drejtqendrimi është lëndë kryesore

Dhe nëse ne të mësohet 

Ajo që kurrë s'harrohet.

Kryet nalt edhe kur s'të kujtohet 

Si mori fund beteja e Grahovës,

Dikush ësht dashur të hunbë edhe në fushë të Kosovës.

Të biesh aty ku është për të rënë.

*

Kryet nalt!

Edhe kur t'i thyejnë eshtrat një nga një,

Edhe kur ta dërmojnë shtyllën kurrizore,

Edhe kur t'i regjin plagët me krypë,

Edhe kur t'i lëshojnë qent dhe gjarpërinjtë,

Trupin drejt dhe kryet nalt

Edhe kur të shpiejnë në pushkatim,

Aty  posaçërisht!

Ashtu vertikalisht.

*

Kryet nalt!

Edhe kur të mundin

(E ç'u mbetet tjetër të mundurve),

Edhe kur ta venë zgjedhën në zverk,

Edhe kur ta varin zilën në qafë,

Edhe të lidhin me zinxhirë qensh,

Edhe kur t'i shkulin thonjtë me danë,

Edhe kur ta hapin varrin

Kryet nalt!

Le të shohin se së paku kjo gjë të vjen ndoresh.

*

Kryet nalt!

Edhe kur çlirohesh,

Çlirimtari është çlirimtar

Vetëm nëse është kryenaltë

Ç'vlen çlirimtari nëse është i kërrusur!

Kryet nalt!

Liria është barrë e rëndë njerëzore,

Ndoshta më e rënda prej të gjitha të tjerave.

Kush mësohet të qëndrojë me të,

Ai është i lirë dhe kryenaltë,

Atij s'i duhet tjetër shkollë.

Përktheu prof. Agim Vinca, Prishtinë

Zhgjodhi për Buzukun prof Dr Mentor Disha, Prishtinë

Baca Kurti i Grudës

Shumë heroj ka n'male tona,

Gjithmonë kjenë, e tash te e vona,

Shembull t'mirë ata kanë dhanë,

Me marrë shembull na të tanë.

Baca Kurtin kênë ndër tjerë,

Sa kje gjallë, luftoi për nderë.

Burrë i mirë e burrë si motit,

Qi kur dhanë t'ka bes'n Zotit

Fjalën kurrë ai s'ta ki ndërrue,

Tash me e dijtë se kish mbarue.

Në bajrak t'Grudës ky shpi në zâ,

Ktij gjithkush hatrin ia ka.

Shi për k'ta janë kênë mundue,

Me 'i duejqe pare me e fitue,

Me 'i duejqe pare e pare ar,

Por tha: S'shitem se jam shqyptar,

Prite Zot...me u bâ tradhtar!

Marrë prej Pater Kolë Berishaj: Ndér e burrní ndër malet tona, CamajPipa, Shkodër 2003:96.

Pjetër Perkoliqi

Gjon Buzuku

Kyj Gjon Gjeka trim dahi,

Me t'sjellun e me urti;

S'po di pun's me'j dhanë spjegim:

Kur marë bota ësht ty fjetë,

Për gjidh natë shę dritën nezë

Deri vonë në shpi t'Zotnisë,

Afër kishet në Grop t'Briskut.

Po ç'hall ko kyj i vetum,

Çfarë zorimesh, kasavetesh

E munojnë qi s'bje me fjetë?

Menon Gjoni: diç do t'jetë;

Dhe ësht gati me i nimuo

Çka do të jetë, e pô kursim.

#

Kisha e sh'Mitrit Dismitasarit,

Në grop t'Briskut, kje shugurue

prej Bariut t'Kishës Tivarit,

Ludovikut Chieigatos.

 #

Aj Zotni, nji prift i moçëm,

Shum i zellshëm, dijetar,

Qi jetonte jo larg kishet,

Në Grop' t'Briskut, në shpi t'vet,

Çka s'ja mrrinte me bâ ditën

E vijonte natën vonë.

Shkruonte, shkruonte fletë mas fletet

Gjon Buzuku, i biri Bdekut,

N'dritë t'kanilit, kanil vojit,

Në gjuhë shqype, në gjuhë t'nânës,

Tuj përkthye Librin Shenjt,

Qi “Missale” bota i thonte,

Aj “Meshari” për titull donte.

Qi të shtypet e t'përhapet,

E qi pop'lli, pop'lli i ti

T'kuptonje fjalen e Zotit

N'gjuhë të nânës, në gjuhë t'par've.

Kshtu dhe shqypja t'jetë visar

Nër kome tjera, si i tokon.

Shkruonte, shkruonte Gjon Buzuku

Ditë e natë, e po pritesë

Komit vete me ja zbardhë.

#

Vepër shqype ësht “Meshari”,

Gjon Buzuku e shkroj i pari;

Pesë vjet mâ vonë kje përtri,

Krejt kjo punë  merita e ti. 

Me ket vepër krenohet Komi

Si dhe tjerët me vepra t'tyne,

Bile shum e shum përpara.

Mirë ta dinje bota marë:

As na s'kijem cuba malit,

Pâ kulturë e dijeni.

E se fatin e patëm t'zi,

Me kjenë shum kohë në robni,

Faji jonë s'ësht, as  ko kjenë.

#

Vaj, se  terri dhe harresa

“Mesharit” kanë me'j tokue,

Për nji kohë, dhe jo të shkurtë;

Por prap se prap, edhe rishtas,

Ko me dalë në dritë të diellit,

Me shkëlxye si hyll në qiell,

N'letërsi dhe në kulturë,

Të atyne qi flasin shqyp,

Kudo t'jenë dhe kahdo kjoshin,

Bri me tjerë, e me kreni.

Falë i kjoshim Gjon Buzukut!

Falë i kjoshim munit t'ti!

Rrok Mark Dush Shkreli

Këngë për Shqipërinë*

Të lumtë na more Shqipni

Jem krenarë që t'kena ty

Jem të parët me histori

Se kjo asht toka Shqipni

Kanë kalua dymijë vjetë

Teutën kem pasë mretneshë

Ilirët këtu Zoti i pat falë

Në këtë ven kjene ma të parë

Këtu kaluan shum mbretni

Por kurr emni s't'treti ty

Me shum krajla ke luftua

Emni yt kurr s'asht harrua

Pesqind vjet Turku sundoi

Mbasi para na pushtoi

Në Shqipni ktheu Kastrioti

Kundër turkut u çua poplli

Ja vunë emnin Skanderbeu

La Stambollën e n'shpi ktheu

Erdh n'Shqipni për me luftua

Tokën tonë për me çlirua

Ka kenë trim Gjergj Kastrioti

Nuk e trembi as shpata as topi

Skanderbegun e banë t'parë

Nuk u shit për pare ar

Nuk e dha vedin për pare

E ka lindë Nana shqiptare

N'tokë të vet erdh me luftua

Prej anmikut me na pshtua

Ai u ba vetë histori

Mos t'harrohet emni ti.

*Marrë prej Rrok Mark Dush Shkreli, Në valët e jetës, Ulqin 2004:100.

Marash Gjon Kaculi

KELMENDI*

Atje nalt ku buron Cemi

Njatje janë bjeshkët e Kelmenit

Kado shkova nëpër dynja

Bjeshkë t'bukura shtu s'kam pa

Kishte kodra dhe rudina

Burime e gurra për nar çetina

Kah Vermoshi e Skropotusha

Atje asht plot me harusha

Nëpër qeta dhi të egra

Atje thonë ka le kulshedra

Kanë shqyponjat në krye t'vënit

Dekorat i bajnë Kelmenit

Se shqyponjat me krena t'zi

Mrënë flamurit i kanë hi

E valojnë përmi Shqypni

Lumi Zot ty t'kjoshim fjalëë

Për Kelmenin po kam fjalë

Ku meti fjala gjallë se gjallë

Nëpër shekuj si luaj

Se anmiqët gjithmonë kanë mësy

Njekto treva për mej rrëny

Por Kelmeni gjithmonë kreshnik

Ja theu kryet gjithësecilit anmik

Kishte pas burra asgana

N'daç për shpatë n'daç për tagana

Me ruajt trevat çi na i la baba

Herë me hutë e me berdana

Herë me gurë edhe me shkama

Kur n'qetësi bite Kelmeni

Mblidheshin burrat n'log t'kuvenit

Herë në noj bjeshkë

E herë në breg t'Cemit

Por ma shumë në Qafë t'Predelicit

Aman Zot se çka me pa

Njasi burrash askun nuk ka

Tetan sokola e të pashim ishin

Për urti kurrkuj s'ja lëshon

Dikush ishte kuvëçar

Dikush tjetër llafatar

Dikush flite ndonji përrallë

Këtu po ishte edhe lahutari

Knote katka ç'i na i la i pari

Me melodi e dridhte zanin

Aq ma bukur dridhte gishtin

E njashtu na ushqente shpirtin

N'krye t'vënit rrinte legjendari

I mirënjohuni Prëkë Cali

Njaj Prëkë Cali burrë Kelmenit

Ligjëratë mban në lok t'kuvenit

Njekësaj herë lajmërojmë Evropën

Na për të gjallë nuk e lëshojmë tokën

Për ne s'ka vlerë Kongresi i Berlinit

Duem me dekë në vi t'kufinit

Na jem t'betuem si gjithmonë

Kurrë se l'shojmë Kelmenin tonë.

Marrë prej Marash Gjon Kaculi, Gjallë se gjallë, Press studio, Ulqin 2004:313.