Shkruan: Dr. Tefik Bekteshi, Prishtinë

Duhani - armiku i njeriut

Rreth 46 milion amerikanë e pinë duhanin, mesatarisht nga 25 cigare në ditë. Duhani shkakton vdekjen e 420.000 amerikanëve në vit, përkatësisht 1.160 në ditë. Çdo vit tre milionë njerëz vdesin nga pasojat e pirjes së duhanit apo 6 njerëz në minut. Në SHBA janë pi 487 miliardë cigare në vitin 1995 (me 1981 640 miliardë). Janë llogaritur shpenzimet e Shteteve të Bashkuara të Amerikës si pasojë e pirjes së duhanit (rreth 50 miliardë dollarë).

Studimet kanë dëshmuar lidhjen e ngushtë në mes të pirjes së duhanit dhe disa sëmundjeve. Ata që e pinë duhanin sëmuhen më shpeshë nga ateroskleroza dhe pasojat e saj, kanceri dhe sëmundjet kronike obstruktive të mushkërive. Rreziku individual i pirjës së duhanit është në korrelacion me gjatësinë e pirjes, intensitetin, predispozita tjera për sëmundje, me profesionin dhe marrjen e barërave.

Pirja e duhanit, hiperkolesterolemia dhe hipertensioni janë tre faktorët e mëdhenj të rrezikut për sëmundje ishemike të zemrës (SIZ-angina, infarkt i zemrës, vdekja e papritur). Së paku 20% të rreth 500.000 vdekjeve në vit, në SHBA, nga SIZ i dedikohen cigares. Vdekshmëria nga SIZ është për 70% më e lartë te duhanxhinjtë. Vdekja e papritur mund të jetë manifestimi i parë (fatal) i SIZ. Kjo është katër herë më e shpeshtë te duhanxhinjtë e rinj meshkuj se te joduhanxhinjtë. Femrat që e pinë duhanin gjithashtu janë në rrezik që të sëmuhen nga SIZ e ky rrezik është dhjetë herë më i madh te femrat që marrin njëkohësisht edhe kontraceptiv peroral. Ata që pas infarktit të zemrës vazhdojnë pirjen e duhanit kanë gjasa më të mëdha të vdesin më herët se ata që e lënë duhanin.

Duhani akuzohet për 18% të vdekjeve nga “pika në tru” prej 150.000 rasteve të tilla në SHBA. Pirja e duhanit është faktori më “i fuqishëm” i rrezikut për sëmurje të arterieve periferike. Pirja e duhanit nuk është faktor rreziku për hipertension, por ata që vuajnë nga hipertensioni dhe e pinë duhanin janë të rrezikuar nga hipertensioni malinj dhe kanë gjasa më të mëdha të vdesin nga komplikimet e hipertensionit.

Pirja e duhanit është faktori më i fuqishëm i rrezikut për tu zhvilluar kanceri te njeriu. Duhani fajësohet për rreth 30% të vdekjeve nga kjo sëmundje. Është e dokumentuar lidhëshmëria e fortë e pirjës së duhanit dhe kancerit të mushkërive. Mbi 140.00 vdekje nga ky kancer shënohen çdo vit në SHBA, për 85% të tyre është fajtorë duhani. Mashkulli  i cili e pinë një pako në ditë rrit rrezikun për 10 herë nga kjo sëmundje, ai i cili i pinë dy pako është i rrezikuar 25 herë më shumë se ata që nuk e pinë duhanin. Kjo vlen edhe për femra! Vdekja nga kanceri i mushkërive është në vendin e parë sa i përket vdekjeve nga të gjitha llojet e kancerit te femrat amerikane.

Duhani është shkaktar kryesor i sëmundjes kronike obstruktive të mushkërive-bronkitit dhe emfizemës. Nga 70.000 vdekjet prej këtyre sëmundjeve, 82% i “falënderohen” cigares. Kolla kronike, këlbaza dhe frymëzënja janë shumë më të shpeshta te duhanxhinjtë. Duhanxhinjtë gjithashtu më shpesh sëmuhen nga pneumonia, gripi dhe infeksionet tjera respiratore. Më të shpeshta janë edhe komplikimet respiratore postoperative. Ulçera në lukth dhe në zorrën dymbëdhjetgishtore, si dhe komplikimet nga këto sëmundje janë më të shpeshta te duhanxhinjtë. Studimet më të reja kanë dëshmuar se depresioni është më i shpeshtë te duhanxhinjtë dhe se shërimi është më efektiv te ata që e ndërprejnë pirjen e duhanit.

Të posalindurit nga nënat duhanxhinjë kanë peshë mesatarisht për 170 g më të vogël. Pirja e duhanit gjatë shtatëzënësisë ngritë rrezikun nga abortimi spontan dhe vdekja e foshnjes. Zhvillimi trupor dhe intelektual i fëmijës në ambient ku pihet duhani është i çrregulluar. Tymi i duhanit futet në mushkëritë e duhanxhiut, por nuk jetë aty. Një pjesë patjetër do ta thith shoku, fëmija, prindi, kolegu i punës... dhe do të ketë pasoja, pa kurrfarë faji, vetëm se është i obliguar të punojë e jetoj afër duhanxhiut!

Këto janë fakte që u dëshmuan me studimeve shumëvjeçare në miliona njerëz. Ju lus lexoni edhe njëherë me kujdes; mendoni a vlen të pihet duhani? Sa pako cigare i pini në ditë; sa i pinë familja juaj? Shumëzoni me 30 ditë. Shumëzoni këtë shumë me 12 muaj. Sa dollar i harxhoni? Shpreheni këte në euro...do të jetë interesant ta dini sa harxhoni për ta ulë kualitetin e jetës dhe për ta shkurtuar atë. I shtoni kësaj shpenzimet e mjekimit për sëmundjet që i shkakton duhani apo rrit rrezikun e tyre! Ndoshta ju duhet ndihma e digitronit, kompjuterit apo ekspertit për statistikë?! Keni argument për fillimin apo vazhdimin e pirjes së duhanit? Unë nuk kam.