P. P.

Tretem

Për shpërnguljen ësht folë në editorialin e Buzukut, numër 2/2001. Këtu po marrë parasyshë vetëm shestanasit e Shestanit, fisin dikur të nji komi dhe të nji feje. Shestani ka kjenë shpeshherë i djegun dhe i pjekun, por shestanasit kurr të shtruom; Karl Pooten, arqipeshkvi i Tivarit, thotë se ata s’e njihnin o fare pak e njihnin pushtetin shekulluor, turqve s’u lajshin porez, zyrtarin turk nuk e lejojshin me hypë mrena, etj. Mjerisht, sot Shestani ka metë gati krejt i shkretë. Gjin’ja janë shpërda, shpërngulë kush për nji arsye e kush për nji tjetër, jo daj për arsyena ekonomike! Mujmë me thanë, shestanasit gjinen në të tanë kontinentat, të tretun, të panjothtun nërmjeveti. Megjithse shumica e ka ruojtë fenë e të parëve, ka asish qi kanë ndrruo fe për shkak të interesit ose të dhunës; ka asish qi kanë nrruo komësi, janë asimiluo, janë ba malazez, sërbë, kroatë, talianë, turq, amerikanë, e Zoti e di çka tjetër; kanë tretë g’juhën shqype, g’juhën e të parëve vet, kanë tretë hadetet, veshën, etj., e nuk dinë o nuk duon me ditë rranxën e vet. Kyj fenomen nuk ësht vetëm i shestanasve; kjo nodh me pakica etnike, e sidomos me ata qi janë në vorfni, si kanë kjenë shestanasit nër ato shkrepa, ku buka nuk ka mjathtuo e uji ka munguo. Shestanasit kanë qinruo kur ka kjenë zorë (në kohë të Turkisë nuk u shtruon, islamizmi nuk shtriu rranxë). Kur u ba ma kollaj për me jetuo, por jo aq sa ishte dashtë dhe mujtë, e si ësht dashtë (pse kanë kjenë ata çka kanë kjenë!), aterë shpërngulja isht ba ma e dukshme dhe ma e ranë. Qe statistika e gjen’jes 40 vjet ma heret dhe sot për Shestanin:  

 Statistika flet vet. E flet, mjerisht, dhimshëm. Si ven, Shestani po metën shkreti. Halli tjetër ësht: shestanasit po paksohen kudo qi janë. Dikur votra e shestanasve ishte plot fëmi. Sot nji fëmi o dy! Zoti ka urdhnuo: Rrituni e shtohi! Dikur shpata e anmikut na pakonte. Sot jena anmiqt e vetvetit. Dikur, edhe me jetë i kena mpruo fisin, fenë e komin e vet; sot shumkush s’e çanë kryet për te. A ka m’u rinjallë fisi i Shestanit?

LETRAT E LEXUESVE

Shqiptarët në Australi

Jemi krenar me daljen e Buzukut, revistës informative dhe kulturore, e cila pasqyron kulturën historike të viseve të banuara me shqiptarë, tokat tona që me shekuj ishin të okupuara dhe të sunduara prej të huajve; e sot erdhi dita të pastrohet pluhuri i errësirës së sundimit të vjetër nga mkatënorët në truallin tonë shqiptar. Kjo Revistë është e qëlluar për shqiptarët e Malit të Zi, shqiptarët që me vite bredhin nëpër vende të ndryshme të botës pa pasur mundësi të informohen në gjuhën e nënës, pa pasur mundësi të dinë më shumë për atdheun. Shekulli 21 është epoka e shqiptarëve, që ata ta njohin çerdhen, historinë e baballarëve, gjuhën e lashtë, tokën e bijëve më të mirë që bota sot njohu përmes shkrimeve të historisë dhe të kulturës shqiptare. Fatkeqësisht, ndër arsyet e mundshme të emigrimit të shumë shqiptarëve nëpër vendet e ndryshme të botës, duhet përmendur luftën, ndalimin e shkollimit në gjuhën shqipe, mosnjohjen e kulturës dhe historisë dhe ekonominë e pazhvilluar. Të gjitha këto patën pasoja katastrofike. Shqiptarët e Malit të Zi u detyruan të marrin rrugën e mërgimit. Ata mbërritën edhe në Australinë e largët. Disa prej tyre për jetë nuk do ta shohin vendlindjen. Prandaj, e shoh të nevojshme që përmes shkrimeve të lidhim një urë të miqësisë. Që nga viti 1974, duke parë nevojën e rujatjes së traditës së shqiptarëve të shkapërderdhur në Australi, nga At Daniel Gjecaj në Melburn u formua Shoqëria Shqiptare Katolike, e cila tubon rreth 250 familje shqiptare. Ajo funkcionon edhe sot dhe ruan identitetin kombëtar e fetar, gjuhën, veshjen... Për çdo vit feston Krishtrlindjet, Pashkët, Vitin e Ri. Këtë vit, me këngë dhe valle shqiptare nga të gjitha krahinat tona shqiptare, shënoi 130-vjetorin e lindjes së patriotit shqiptar, At Gjergj Fishta. Këtë shoqëri, me punën e tyre, e konsoliduan dhe e aktivizuan i ndjeri Lukë Çuni, Lekë Ndreka nga Kllezna (kryetar shumëvjeçar), Anton Kola, Pashk Gojani, Nikollë Toma, Pren Doda, Pjetër Rrushi dhe autori i këtij teksti. Të gjithë së bashku si një familje u munduam që edhe ne në mërgim t'i ruajmë traditat dhe gjuhën e të parëve tanë. Për t'ia arritur këtij qëllimi për ne është më se e nevojshme që të kemi një prift shqiptar katolik, i cili do të na celebrojë meshën në gjuhën amtare, do të na pagëzojë foshnjat tona, do të na krezmojë gjeneratat e reja, do të na afrojë rininë tonë dhe do të jetë nismëtar i shumë aktiviteteve tjera .

Martin Bibaj

 Letër nga Çikago

Si shoqatë kemi mbajtur disa mbledhje në Çikago. Kemi miratuar disa vendime të mëdha, si krijimi I një këshilli të ri të kryesisë dhe sekretarisë për vitin 2001/2002. Këshilli i kryesisë përbëhet nga Frano  Maroviq, Niko Paladin, Steve Junkoviq, Pale Jankoviq, Tomy Pekiq, Roza Jankoviq, Arben Pema, Viktor Brisku dhe Dany Koloviq. Kryetar është Lekë Brisku, nënkryetar Pale Çotaj, arkatar Anton Nrekaj, sekretar Mitër Pekaj, dhe ndihmëssekretar Manda Lukiq. Shpresojmë se diversiteti dhe rinia e këtij grupi të edukuar do të arrijnë t'i plotësojnë qëlimet e përcaktuara. Shfrytëzoj rastin t'u njoftoj se kemi organizuar festimin për Krishtlindje (Christmas party) ku kënduan Fran Vulaj dhe David Stanaj. Në këtë mbrëmje e njoftuam degën e shoqatës sonë në Çikago me librin në dorëshkrimi ”Shestani” që e ka përgatitur Gjokë Dabaj. Po ashtu i njoftuam edhe shestanasit në Nju-Jork dhe Boston se sa para janë mbledhur në Çikago me qëllim që ky libër të botohet sa më parë. Mirëpo tek ne ekziston frika se paratë e grumbulluara për këtë qëllim nuk do të përdoren në mënyrë korrekte. Sinqerisht, libri nuk ka qenë ndër prioritetet tona, por, meqënëse ai përpiqet të shtjellojë gjenezën tonë, ne do ta mbështesim atë. Ne do të mbledhim para vetëm nga ata që dëshirojnë të japin e jo të shkojmë derë në derë. Ne na duhet ndihma juaj. Na shkruani në e-mail disa informata mbi shoqtën në Ulqin dhe mbi librin e lartëpërmendur. Gjithashtu do të ishte shumë e mirëpritur ndonjë letër nga ju apo kryetarit të shoqatës , nëpërmjet së cilës do të na njoftoni me aktivitetet që i keni bërë vitin e kaluar dhe me planet për këtë vit, sepse njerëzve në diasporë u intersojnë mjaft këto informacione. Revista ”Buzuku” na pëlqen shumë dhe kemi mjaft dëshirë ta lexojmë. A ka ndonjë mënyrë për të na e dërguar ndonjë kopje, p.sh. me e-mail e ne e printojmë. Mendoj që secili anëtarë e meriton një ekzemplarë (kopje). Në Çikago jemi përafërsisht 50 shtëpi shestanas. Qëllimi ynë është sjellja e priftit shqiptar këtu. Do të ishte mirë që për këtë ju të na ndihmoni. Edhe pse jemi në Amerikë nuk do të thotë se ndihma juaj është e pavlefshme. Dëshirojmë që fëmijët tanë të mos harrojnë se nga jemi. Kjo shoqatë na ndihmon t'ia arijmë këtij qëllimi. Ne nuk kërkojmë nga ju ndihmë financiare, por mbështetje kulturore, edukative... Edhe ne , kur të bindemi se puna juaj në Ulqin afirmon vlerat tona shpirtërore dhe kulturore, do t'u mbështesim me të gjitha forcat tona.

Lekë Brisku

Reagim

Në Buzukun nr 4/2001 lexova tekstin Dëshmi historike mbi Shestanin e vitit 1865, i cili gati përputhet me shkrimin tem Legjenda e Shestanit, të botuem në numrin e parë të kësaj reviste. Në kit tekst m'ra posaçe në sy ajo pjesë në marim, ku thotë se katolikët e Shestanit manë festat kryesore të ortodoksëve, si janë Kshnellat, Sh'Pjetri ... të cillat bien 13 ditë mas festave tona (mas festave katolike). Nuk po me duket qi kjo isht e saktë. Hala deri tash nuk kam nije pej t'moçëmve, e as nuk kam lexue kurrku, se na katolikët e Shestanit i kena festua festat 13 ditë mas festave tona. Vetë unë festonj  sh'Pjetrin, por as pej gjyshave nuk kam nije se e kena festue 13 ditë ma vonë. Çka mendon Redaksija për kit dokument?

Gjura i Macit Nikës

Sqarim i Redaksisë

Kuptohet që dokumenti ka të meta (një mbështetje pak e tepruar në legjenda). Shestanasit kanë qenë katolikë dhe, në një pjesë të Shestanit Posht, ortodoksë. Mundet që në atë kohë, ortodoksët e Shestanit Posht i kanë festuar festat 13 ditë më vonë se shestanasit katolikë. Ky dokument është një raport që e kërkoi Karl Poteni, arqipeshkvi I Tivarit, kurse e shkroi një misionar apostolik më 1865. Raporti (dokumenti) na jep numrin e banorëve dhe të shtëpive për Bujgër, Uzhdaviq, Palaj dhe për Pecaj, pra për Shestanin Posht në atë kohë. Theksohet trimëria e shestanasve në konflikte me malazezët. Në fillim të raportit thuhet se katolikët e Shestanit janë shqiptarë të vërtetë; këtu edhe dy herë thuhet që janë shqiptarë të vërtetë banorët e katundeve ortodokse Uzhdabiq dhe Pecaj. Nuk thuhet, por mbetet të kuptohet, se edhe katundi Palaj është i banuar me shqiptarë ortodoksë. Përndryshe, nuk do të theksohej që Krrica dhe Selca janë  ortodoksë që flasin gjuhën ilire (në atë kohë me gjuhën ilire është kuptuar gjuha sllave, malazeze, serbe ose kroate) dhe për këto dy katunde nuk përmendet numri i banorëve e as i shtëpive. Pra, raporti thotë qartë, se të gjithë katolikët dhe ortodoksët e Shestanit Posht janë shqiptarë. Raporti nuk flet për katundet e Shestanit Nalt; Karl Poteni do t'i ketë pasur informatat që ata të gjithë janë shqiptarë katolikë. Do të pyetni, ç'iu deshën Karl Potenin këto informata.? Austro-Hungaria e atëhershme kishte pretendime territoriale në Ballkan; ajo duhet të ketë qenë e interesuar për shtrukturën e popullsisë të krejt Ballkanit, pra edhe të rrethit të Tivarit.

Si i ruejmë monumentet historike

Shkrimi Ubla e Krajës – monument historik, e autorit Ali Gjeçbritaj, e botuem në Buzukun nr 4/2001, faqe 14, m'u pëlqye shum. Përnjimen, Ubla e Krajës ka luejt rol të ranësishëm gjatë historisë në jetën e popullsisë së Krajës. Unë do t'i shkruenjë edhe dy fjalë për monumente. Përmrndoret historike janë shum të vjetra. Po të flisnin ata, do të na kalxonin për ndodhitë e shumta gjatë shekujve të kaluem. Për këtë arsye na e kena me borç t'i ruejmë. Dhami i kohës i prish, i prishin edhe njerëzit. Përmendoret duhet t'i renovojnë ekipet e specializuara, e jo çdokush. Shembuj si s'duhet të punohet janë Ubla e Krajës dhe Kisha e Shën Mërisë në Krajë. Kur u ba renovimi i Ublës, isht dashtë që gurët të kthehen në ven të vet, ashtu qi të shihet vjetërsia e saj. Sot, turisti ose kalimtari nuk do të zinte besë se Ubla është e moçme. Kur u çel Ubla, tregon vetëm data në beton, si dhe nji baqun i vjetër pej guri. Rrathi e gryka janë krejt pej betoni. Nuk ka mendua ose nuk ka dashtë të mendonjë kurrkush së në kohën e Vladimirit dhe të Kosarës nuk kishte beton. Thonë që s'kishte munësi tjetër. Po si pati munësi të bahet rrathi i Ublës para 10 shekujve! Ashtu edhe kisha e Shën Mërisë, që filluen ta renovojnë ortodoksët, por e lanë se nuk doli e atyne; përjashta e banë murin me gur mjaft mirë, mrena e lanë betonin të duket, nuk e muluen me gur. Sot ajo pjesë man ujë, duket si bazen. Tragjedia isht se në shtetin tonë hala për këta punë nuk nep përgjegje askush, por edhe s'ka kuj me ju përgjegjë. Kam besim, se edhe te na do të vinjë koha me iu përmajtë rregullave ligjore si në Përenim.

Gjura i Macit Nikës

Sqarim

Në Buzukun nr 3, faqe 5, shtylla e mesme, rreshti 7 e 8 nga lartë, është: ... Rumisë), sipas të gjitha gja-save; shënim i redaktorit, ... duhet: ... Rumisë, sipas të gjitha gjasave; shënim i redaktorit), ... Në Buzukun nr 3, faqe 16, shtylla e majtë, rreshti 22 prej fundit, është: Si ushtar, për katër vjet lufton në Egjipt, Siri, Liban, Palestinë dhe në Transjordani. duhet: Si ushtar, për katër vjet, më 1942 lufton në Libi dhe në Egjipt, e në mbarim të 1944 dhe më 1945 në Jugosllavi. Kohën tjetër, në ushtri shërbeu si radio-telegrafist, përveç në Libi dhe Egjipt, edhe në Siri, Liban, Palestinë, Trans-jordani dhe në Jugosllavi. Lexuesve u kërkojmë falje,

Redaksia

mr. Gjergj Nikprelaj

Proklamata e Portës së Lartë dhe Kuvendi i Grudës

Porta e Lartë me anë të gjeneralit Shefqet Turgut Pashës i dërgoi një proklamatë në gjuhën shqipe dhe turqishte kryengritësve malësorë më 1911 me të cilën i amnestoi të gjithë luftëtarët shqiptarë që kishin marrë pjesë në kryengritje dhe i ftoi ata për pesë ditë të ktheheshin në shtëpitë e tyre, përveç një pjesë të udhëheqësisë së kryengritjes, siç ishin Lucë Mark Gjeloshi, Mirash Pali, Frano Pali, nga Selca (Kelmendi), Mirash Luca nga Kastrati, Sokol Baci nga Gruda, Dedë Gjo' Luli nga Hoti, Tomë Nika nga Shkreli dhe Mehmed Shpendi nga Shala. Në këtë dokument thuhet: "Edhe këta mund të kthehen, por do të gjykohen nga 'Divan Harbe' (Gjyqi ushtarak)". Proklamata (amnestimi), sipas dokumenteve të Arkivit të Cetinës u shpall më 12 maj 1911. Po atë ditë u hap lajmi nëpër rrugët e Podgoricës nga ana e konsulit të Perandorisë Osmane. Në Malësi këtë lajm e dha kajmekami i Tuzit, Mihallaq Efendia.

Në tekstin origjinal të proklamatës thuhet:Malecorve Vjet kuer erdha ktu bashk me ushtrii me Emer t'mretit, ju m'dhaat fjalen qi gjithmon keni me kene besnik e Mretit e keni me i baa itaat Hyqymetit, e anun essas me gjith zemer e vazifja jeme kje marue me mnyre t' mire. Mas fjalet t' beses qi m' paat dhanë, si per itaat ashtu edhe per besniik kah ana Davletit, n'ven qi me nnej n'fjal e me majt besen qi m' dhaat, disaa prejë jush jan çue prep per me baa do pun t'pagiashme me t' cilat kan çudit e prish zemra t'gjith Osmanllit; e Mreti qiti fermanin permii mue qi me ardh me ushtri e me vue n' venn tuj rahatiin e regullen. Praa m'u çuë tesh e me ja derdh gjakun vllazniive t'uuj me t'ciillët puth e marr ngryk vjet, e me shkue kundra emreve hyqymetit, merret vesht qi jeni rrejt e trathtue prejë nokui t'cillët per fites e per dobii t' veten, ju kan shty m'ket pun se kan qef me perzii vatanin. Tesh un kam uzdaj qi koha erdh ma per ju qi per m'u penduë e me kthye prep permi at bee qi keni pas baa vjet. Ner pes dit, ata qi kan me dasht me u kthye ner shpija t'veta tui baa tesliim armt e xhe-behanet me niet qi me i baa itaat t'gjith kanuneve e emreve e temiheve Davletit, kan ken t' falun, e hyqymeti s' kaa me baa davaa mi ta, pos atyne qi kan ken sebeti t'perziimit t'cillve I knohet emni ktu posht (*). Por per ne kjoft qi doni me mait teper inadin ather don me than qi jeni m'nji mendim me ata trathtort qi don me shit vatanin, ather m'ket mnyr mu s' kaa me m'met tjeter por me fillue me dhan xheza t'rand. Fuqia e kyveti i hyqymetit Osmanlliis asht ma naltë e ma e malle qi s' ju mriin mendimi, e Mileti kurr s'ka me baa kabull qi t'i dahet nji cop vend prejë toks shejtnueshme t'vatanit. Ushtrii qi kam nen urdhen, mennimi e zemra qi kam per vatan, jan  ieft, me nnim t' Zotit, per me i farue e me shqym t' gjith ata trathtor veç per me mueit me profitue po ju baj me diit met musaaden e mrame hyqymetit. (*) prei Selce: Loutce Marku, Gjelosh Mirash Pali, Frano  Pali prei Kastratit: Mirash Loutce prei Grudet: Sokol Baci prei Hotit: Ded Gio Luli prei Shkrellit : Tom Nika prei Shalet: Shpendi Kta edhe munnen m' u baa kabuull por kan m' u gjygye prejë ‘Divan Harb’. April 28 1911 COMADANI I USHTRIIS E SHKODRES (Ne faksimilin turqishte Shefqet Turgut Pasha, v me dore- v.j) Sipas raportit të togerit Mark Galit Lekoçaj të ushtrisë malazeze në atë kohë, i cili ka shërbye si përkthyes, dokumenti në fjalë iu dha udhëheqësisë së Kryengritjes në Podgoricë. Një pjesë e parisë së malësorëve gjendej atë ditë në këtë qytet si: Dedë Gjo' Luli nga Hoti, Dodë Preci nga Kastrati, Mirash Luca po nga Kastrati, Lucë Muca nga Rapsha e Hotit e disa të tjerë, thotë oficeri Lekoçaj në raportin e tij që kemi shfrytëzuar. Nga ana e Turqisë në këtë mbledhje mori pjesë Abdulah Sitki Beu, I cili, pasi u përgjegj në disa pyetje të udhëheqësisë së kryengritjes, kërkoi prej tyre përgjegje në lidhje me  amnestimin e luftëtarëve. Ata u përgjegjën :" Ne më së pakti kemi kompetencë për vendim, pranadaj po ju dergojem Proklamaten tuj tjerve. Si do te jete vendimi, ne nuk e dim tani. Do te shofim." Siç dihet qëllimi i Shefqet Turgut Pashës ishte sulmi befas brenda këtij afati kur Haki Pasha i sulmoi pikat dominuese të frontit, si Deçiqin e disa tjera që malë-sorët nuk i ruanin, duke shpre-suar se turqit nuk do t'i tradhëtojnë, por ndodhi ndryshe. Këtu për herë të parë botojmë përgjegjen integrale të malësorëve kryengritës dhe emrat e atyre që morën pjesë në Kuvendin e Grudës, në Pikalë (Shkalla e Gegës): " Te nderueshmit Zotnii Shefqet Turgut Pashes, Urdhnimtari ushtrise ne Shkoder, Vjet na thirret me dhane armet e gjyshave t'one me te cilat ner shum vana peshtume rrezikut bashkine e shtetit oktoman, e na ja u dhame pse na premtuet para te gjith mbretnise te drejtat e konstucjonit. Por qeverija ketyne  premtimeve i pergjegji me te myllun shkollash komtare, me pagesa jashte fuqis' one, me te burgosuna te paaudha e me shum dijeltime tjera qi i perkasin nji qeverise despotike. E tash vone na shtini nermjet dhe gergesat e nji luftes kundra shoqishojit, t'u armatise myslimanet e t'u i reshtue ma te paret kundra shqyptarve te keshtene.

Na tash saa shekuj jemi t'u e rujte lirine e kombit t'yne, e ner keta kohena qytetrimin u ngreheme ne kame per drejtsii kundra te paa-drejtesis, e ne faqet te botes se perparume po e thomi qi kemi per t'u shtrue vehtem at here kure kostitucjoni se kaa per te kene ma nji gjia e dekun por nji gjia e gjialle. Prej pes shekujsh deri ne dite te sotme i kemi dhane prove osmanlive te nji besnikise qi vertetueme me saa lufta te pergjiskshem , e telegraf 14 prille qi i rraheme M.T Sulltanit ju diftueme per te tiit t' u e lute me pas ndjese per ne e drejtesii. Por fjalet t' ona nuk u peshuene e tash ne proklam tuj po kujtojem qi po na epet nji pergjiegjun. Po kje keshtu, na ju diftojme qi kishim m' e pelqye nji njeri te cuem perej Stamollet I cili vehtem te na sigurojne qi myslimanet te keshten jemi te gjith nji perpara te nji ligjes se drejte. Kje mandej ndjesa e dhanun ne proklame tuj nuk vjen prej Perandorit por prej jush, u lutemi te na coni ndokend me te cilin mundemi me rae ne godi. Ndryshej se kemi per te kethye ner shpija t'ona qi na i ka djege ushtrija e juej, gjiane edhe na kan vjelle e familjet t'ona gjinden te shperdaeme ner male e mjerisht dhena te huej. Se kemi praa inade as nuk jemi trathtor por dishrojme me pae vendin t'one ne nji mbertni oktomane e themelueme ne drejtesii. Premtime e llasa se kan me vjefte ma per nee, e sot per atdhe po e derdhim gjiakun qi shpejt o von ka me na qite ne pah me paq e perparime. Gruda: Pjetër Prenka, Tomë Gjoni, Dedë Nika, Kolë Deda, Kolë Zefi, Prenkë Ujk Smajli, Marash Ujka,Gjeto Dashi, Gjek Gjieruka, Losh Gjeka, Luc Gjeloshi, Lekë Zefi, Martin Hasi. Hoti - Trabojini: Mirash Lani, Nikë Gjelosh Leka, Gjekë Marashi, Lul Gjeloshi, Lulash Zeka, Gjion Ujk Miculi, Ded Gjion Ujka, Gjiek Mali, Ali Mirashi, Gjon Nika, Lulash Marku, Mark Lulashi, prej Trabojinit. 

Rapsha e Hotit: Deli Meta (Çunmulaj, bajraktari i Hotit; shumë historianë që janë marrë me çështjen e së Malësisë, gabim mendojnë se bajraktari I Hotit nuk ka dhënë kontribut në këtë betejë të populli tonë. v. j), Gjeto Marku, Gjokë Kola, Luc Marku, Gjekë Shyti dhe Gjeto Mark Gjoni. Kastrati: Dodë Prençi (bajraktari Kastratit, v. j),Gjelosh Gjoka (vojvodë I Kastratit.v.j.), Zenel Shabani (bajraktar v. j), Vuksan Leka, Prenkë Brahimi, Gjeto Daka dhe Ujk Gjeloshi. Kelmendi: Lukë Gjoni,Vocer Prençi, Luc Marku, Fran Pali, Nikë Smajli, Zef Uci dhe Lul Rapuka. Shkreli:Gjokë Deda, Mark Prenka, Ujk Smajli, Kolë Nuoci, Mark Çuni dhe Tomë Nika. Këtë dokument historik nuk e kanë nënshkruar udhëheqësit e kryengritjes, që jane të përjashtuar nga amnestia e Portës së Lartë. Kështu vendosi Kuvendi i parisë së Kryengritjes shqiptare, në mbarim te gjysmës së majit 1911 në Grudë.

Sami dhe Naim Flamuri

Sabbatai Zevi – mesi mistik (1626-1676)

Sabbatai Zevi lindi në Smyrna (Izmiri ne Turqi) në vitin 1626. Supozohet se prindërit i kishte nga Patra e Peloponezit. Që heret e tërhjekë vëmendjen me dukjen e tij të shëndoshtë në çdo pikëpamje. Kishte një gojëmbëlsi në të kënduar, për çgjë e adhuronin shumë dashamirë dhe bashkëqytetarë të tij në Izmir. Mësuesi i tij i parë ishte Gadol Reb - Isaak di Alba, anëtar i sektit të Bais Din. Edhe pse, sipas Scholemit, ai vuante nga depresioni, kjo sëmundje kurrë nuk e kufizoi atë në veprimet e tija. Përkundrazi i dha forcë edhe më të madhe të besojë edhe më shumë në Zotin. Pas gjashtë viteve mësim tek mjeshtri Isaak vazhdon studimet tek Rabi (udhëheqës fetar çifut) Joseph Eskapha. Aty e fiton titullin “smicha” – “i dituri”, ku edhe i vazhdon studimet deri në moshën adoloshente. Në vitet e mëvonshme përcjellësit e tij do e njohin edhe me titullin “Amirah” (besimi në një Zot). Ne vitin 1648 rregullisht i then dogmat e atëhershme në botëkuptimin e shkrimeve fetare të Talmudid, sidomos në trajtimin e “Memes” një pjesë e trashigimis, ku duhet përcaktuar besimi dhe thellimi në besim se Zoti është një. Në vitin 1651 dëbohet nga Izmiri për në Selanik (Greqi, Thesaly, Peleponez) ku e vërejmë një tendencë të re tek Sabbatai në ndërlidhjen me shkrimet e Torahut-Talmudit (pesë librat e oisuit-Musaut). Ai pa dyshim në veprimet e veta e skandalizon jetën e udhëheqësve fetar çifut me lidhjen martesore që ai e bën haptas me Librin e shenjtë.

Në shtegtimet e tija, në vendet e huaja, rruga do ta shpien edhe në Palestinë. Në këtë vend të shenjtë jorastësisht rifillon bindjen se ai është në fakt një Mesi. Librat biblike kanë një  epiqendër: idenë e Prijësit të ardhshëm të shpëtimtarit, që në gjuhën aramike quhet M E S I. Atje ai takohet me Nathan Levin prej Gaze, i cili e shpall Sabbatai Zevin si Mesi. Në vitin 1666 ai shpall se gjykimi hyjnor dhe mbretëria e Zotit do jenë ne duart e tija. Të nderuar lexues duhet ta kemi parasyesh se gjerë atëherë, në historinë e izraelitëve-çifutëve, nuk ka patur një figurë kaq bashkuese për një komb të ndarë në të katër anët e botës se Sabbatai Zevin. Si i tillë ai mund të shpallet edhe si fillestari I shtetit të sotëm izraelit. Sa-bbatai kërkonte lirinë e he-brenjve. Liria për të ishte më e madhe dhe më e plotfuqishme se sa doktrinat fetare të ndryshme.

Pasi Sabbatai ishte një reformator, sikurse edhe Jezusi-Isa para tij, ai i jep disa urdhëra që deri atëherë kurrkush nuk guxonte t’ i shkelte: ndaloi agjirimin ritual. Sipas tij, përveç lumturisë dhe trijumfit shpirtëror, asgjë tjetër nuk guxon të mibijetojë tek besimtarët. Në dhjetor të vitit 1665 rikthehet në vendlindje, ku në një mënyrë demonstrative merr sopatën dhe shpërthen derën e Sinagoges Portugeze, kurse përcjellësit e tij filluan ta quanin vetveten “besimtarët e vërtetë”. Mënyra e ndërlidhjes së besimeve (ekumenizmi), Sabbatait I shkaktoi mjaft armiq, sidomos tek disa Rabi të cilët lëvizjet e tija dhe shpalljen e tij si Mesi e shikosnin me sy të dyshimtë. Sidomos vlen të përmenden ndryshimet e bëra në trajtimin e rolit të gruas. Barazimi I gjinive ishte lartë në agjenden e tij. Influencë në këtë drejtim, padyshim, kishte edhe ba-shkëshortja e Sabbatait – Sarah, me të cilën u martua në Kairo, me 1664. Dymbëdhjetë ditë pas ngjarjeve në Izmir dhe shpërthimit të tij në Sinagogën Portugeze niset për në Stamboll, ku fama e tij ishte bërë gati si një legjendë e gjallë. Perandoria Osmane ia kishte frikën, sepse nuk u pranonte përceptimin se, përveç vulës së profetave Muhamedit a.s., ka Mesi tjetër. Ai në sytë e Sulltanit ishte armik i perandorisë dhe si I tillë, pasi tregtia u kontrollonte nga popullata çifute, ardhja e Sabbatait shumë lehtë mund “ t’ iu dilte nga dora”. Pasi rrebelizmi kundër Sulltanit ishte një dënim që dënohej me vdekje, hallka kundër Sabbatait po ngushtohej dita - ditës. Sabbatai burgoset për shtatë muaj në fortesën e Gallipolit, ku mbahet në “kullën e qëndresës” Në shtator të vitit 1666 delë para Sulltanit Mehmeti IV. Kishte vetëm dy rrugëdalje. Ose të bëhet shënjestër e gjallë për shigjetarët e oborrit mbretëror, ku në rast se shpëton i pranohet titulli i Mesisë, apo ta ndërroi besimin-fenë në Islam. Kushtet e jashtëzakonshme e bëjnë që Sabbatai ta pranojë islamin si besimin e tij kryesor me zhgarkimin e të gjitha detyrave që i kishte kundër përcjellësve të tij të shumtë, të cilët i fton të konvertohen në islam. Prej atëherë femohuesit e Sabbatait do njihen me emrin Turk DÖNME (të shkëputurit). Shumë pak dihet rreth jetës dhe qëndrimit të tij në Ulqin. Edhe sot e kësaj dite në “Kullën e Ballshajeve” vërehen shenjat e yllit të Davudit (Davidi) po aty ku u falte I madhi Sabbatai Zevi i mbi- quajtur Mehmet Dadai në Ulqin. Këtu edhe sot e kësaj dite ruhet “Tyrbja e familjes së Manajve”, ku, ndërmjet tjerash, thuhet se ai e la amanet që kurrën e kurrës kjo tyrbe mos të hapet dhe sekreti i Mehmet Dadait kurrë mos të bëhet objekt kulti, ku njerëzit do vinë e ti luteshin atij.

Në vitin 1667 i lind edhe djali Ismail Morelecai, me ç’rast e vizitojnë shumë miq dhe dashamirë të tij . Ndër ulqinak akoma ruhen kujtimet se si Mehmet Dadai ringjalli fëmiun të cilin e këshilloi të mos hypi ne fik, por djaloshi kureshtar nuk e dëgjoi dhe ra nga fiku e vdiq në vend… Mehmetit (Sa-bbatait) fëmiuiu dhimb shumë. Meqë e konsideronte veten fajtor luti Zotin që t’ia marrë jetën atij dhe ta ringjalli djalin, çka edhe ndodhi. Sabbatai Zevi vdiq pikërisht në ditën e Shpërblimit , në shtator të vitit 1676, dy javë para se do t’i i mbushte të pesëdhjetat.

Prej atëherë kanë kaluar gati katër shekuj, ndërsa eshtrat e Sabbatait pushojnë të qetë në “Tyrben e Manajve”. Kjo familje edhe sot e ndez qiririn për hirë të shpirtit të tij të pastër. Në ëndrrat e tija ai akoma fluturon lart si një njeri mistik I vërtetë të cilin nuk e mbuloi harresa. Përkundrazi, vepra e tij dhe fillimi i lëvizjes së tij inspiruan formimin e shtetit izraelit, që deri në fillim të shekullit të kaluar ishte një utopi e vërtetë.

Zenel Katana

Rexhep Abazi

5.3.1922-15.10.2001

Rastësisht po shfletoja faqet e një albumi. U ndala në fotografitë e bëra në Tiranë, në vitin 1993, në Takimin e grupeve popullore nga hapësira muzikore mbarëshqiptare. Historia nëpër të cilën ka ecur populli ynë gjatë shekujve është e skalitur me një poetikë të rrallë e të papërsëritshme në këngët e vallet popullore, me lirikën mahnitëse dhe eposin burrëror, me fisnikërinë dhe dinamikën jetësore, me tërë ngjyrat e universit mbarëshqiptar. Vështroj me vemendje një fotografi të valltarit të njohur nga Dasma e Ulqinit, Rexhep Abazi, i cili nuk është më në mesin e të gjallëve, dhe parasysh me del ai me kostumin kombëtar, lëvizjet e tija të shkathta...Vallja e tij autentike, nuk do të mbartet më prej këtij artisti të lindur. Megjithatë ndarja fizike nuk mund të largojë nga jeta e gjallë vlerat e krijuara. Ata mbeten si fryt i krijimtarisë së tij cilësore, duke i dhënë për më tej jetëgjatësinë e më pas, pavdekësinë artistike.

Rexhep Abazi diti të prezentojë përherë në mënyrë të denjë dhe origjinale vlerat folklorike të mjedisit tonë. Folklorin e kam dashur qe nga fëmijëria... Unë nuk mund të shkëputem nga treva ime dhe nga njerëzit që kanë jetuar dhe kanë krijuar, do të me thoshte ai në një intervistë të bërë vite më parë. Falë këtij talenti, entuziazmi, sensibiliteti, dëshirë për jetë të plotë dhe kënaqësi shpirtërore, ai mbeti gjithnjë i ri, duke i bërë sfidë pleqërisë dhe vdekjes. Zemra e tij pushoi së rrahuri, por hija e tij do të vallëzojë prore vallen e njohur të Dasmës së Ulqinit, në ato dasma ku njerëzit do të bashkohen për lindje të reja dhe ku ne të gjithë dhe ata që vijnë pas nesh do të gjejnë, do të takojnë një pjesë të jetës së tyre.

P. P

Tubimi i shestanasve në Çukuljer

Në Buzukun nr 2/2001 kje Në Buzukun nr 2/2001 kje nji shkrim me titull Bekimi i nji  shkrim me titull Bekimi I vorreve në Shestan, ku në vorreve në Shestan, ku në fun përmenet se shestanasit, fun përmenet se shestanasit, qi aty kishin ardhë për bekim qi  aty kishin ardhë për bekim të vorreve, u mlodhen në të vorreve, u mlodhen në Selitë te Ublat, e aty bashkë Selitë te Ublat, e aty bashkë hangren darkën vllaznore. Të hangren darkën vllaznore. Të dyja senet janë për tu lev dyja senet janë për tu levduo.

Kushdo qi ësht shestanas, me trishtim ndahet pej ati veni, dikur plot njerëz, e sot, mjerisht, i metun shkretë, katunet pa banorë, shpijat pa tym; s’nihet za e as zhurmë, as za çobanit o çobaneshet, as cingare o çakare baktishë. Prej dikur 500 e kusur njerëzish, sot në të dy Shestana (nalt e posht) kanë metë as ndoshta 10 vetë në 9 katune! E dikur ai ven ishte në za, edhe se donjë herë i djegun e i pjekun, por kurr I shtruom as prej Turkut as prej Malazezve (deri me 1876-1878). Shkrimi i përmenun më kujtoj tubimet e shestanasve kah gjysa e shekullit të kaluom, qi maheshin njiherë në vjetë në Çukuljer, në atë rrafshinë (rraf-shnaltë nën Lonec, Landec?), ku, si mas legjendës, thohet se s’parit zunë ven shestanasit kur dolen në këto anë e ku hala sot gjinen rrenimet e nji kishës moçme dhe do vorre. Famullitari i atëhershëm, don Pjetër Perkoliqi, në 225 vjetorin e shpërnguljes së shes-tanasve (dhe Briskanjorëve) në Zadër (Zarë; Arbanasi, Arbneshi), shpalli dishirën me shkuo me thonë meshën mi ato rrenime të kishës në Çukuljer, në venin Bregu i Lmuem, ku verës ishin do shestanas prej Mbimalit to veruo me berre. Mesha e parë u majtë në vjeshtë, shtator 1951. Në ditën e caktuom erdhen në meshë nji numër I vogël Mbimalas, jo vetëm ata qi ishin me berre, por edhe të tjerë. Famullitari tha meshën, bekoj vorret, e mas meshet gjin’ja u shpërdanë nëpër kësolla për bukë (darkë). Për ket meshë përkujtimore, famullitari e bani me ditë me nji letër famullitarin e Arbanasit në Zadër, e kyj pej lëterit ja kënoj letrën popullit, të cillët e niguon me mallë, sidomos të moçmit. Shqypja hala nuk ka tretë nër shestanasit e Zadërs!

Don Pjetri edhe vjetëve tjera shkonte në Çukuljer në vjeshtë. Populli vinte gjidhëherë e ma shum, si pej Shestanit, ashtu edhe shestanasit pej Tivarit, pej anëve të Ulqinit, pej Pinçit, Ljares, Rjepsit (edhe jo veç katolikët). Mas meshet e buket sille vallja, dyzen populluor, kanga ushtonte, bahe gëzim. Ishte si nji festë, gëzim familjar i shestanasve, si nji tubim gëzimi në natyrë i shestanasve të Shestanit dhe ma gjanë. Kjo dikuj nuk i pëlqente. Nji ditë, famullitarit i vjen kuriri i komunës me nji letër za prekršaje pej gjykatësit (nji ish-prift ortodoks). E bante me ditë se nuk guxon me majtë tubim jasht kishet pa lejen e SUPit dhe se në Çukuljer nuk isht kishë (crkva), por crkvina. Nuk viejten arsyenat e famullitarit, qi, si tjera vjet, pupullin e kishte njothtuo për ditën e meshës. U desh me i thonë popullit, qi mesha nuk ka me u majtë ditën e caktuom, por nji ditë tjetër. Famullitari i bani lutjen SUPit. Gjegja erdh negative me arsyetim, se në kishë thohet mesha e jo me kapë malin. Famullitari kishte të drejtë me u ankuo në SUPin republikan në Titograd (Podgoricë). Ai e kuptoi kah frynte era e kush rrinte mrapa, ishte i binun qi gjegja ka me kjenë si e para, për ç’arsye nuk bani ankesë. Famullitari e bani me ditë popullin, qi ma nuk kanë me u mledhë në Çukuljer. Nji hadet I bukur e shestanasve, nji ditë në vjetë me u gjetë bashkë me uratë, kangë, valle e dyzen në natyrë, mas 7 vjetve u naluo. Për sa i takon kishës të rren uom në Çukuljer, Luci i Stjpës Lucit të para 1941 ishte zotuo me e çuo përsëri në kamë. Nuk di pse nuk mujti me e plotësuo dishirën e vet.

Gjokë Dabaj

Toponimet - dëshmi e gjallë e gjuhës iliro-arbro-shqipe

 në trevat tona ( 2)

Toponimi Kravar, emri i një fshati në Anë të Malit, duke zbatuar të njëjtin kuadër harmonik të shpjegimit me anë të mjeteve të gjuhës shqipe, nuk mund të lidhet kurrsesi me fjalën sllave Krava, lopë. Kravari shpjegohet shumë më bindshëm me kompozitën shqipe Krah plus Var. Është pra Kra(hu), ana (e) Var(un), brinja e një lartësie. Kush e ka parë qoftë edhe një herë Kravarin, do t’i mbushet mendja doemos për besueshmërininë e një shpjegimi të këtillë. Në këtë mënyre bashkohen te e njëjta gurrë gjuhësore edhe Kravari, edhe ’Livari’ edhe Tivari. Toponime që mund të shpjegohen vetëm me gjuhën shqipe ka aq shumë në këto anë, sa këta do të mjaftonin për një temë të plotë disertacioni. Por unë po ndalem  fare shkurt vetëm në disa prej tyre, sa për të zgjuar kurreshtjen e lexuesve të ’Buzukut’. Emri Sutorman është një fjalë e përbërë, një kompozitë, prej fjalës shqipe Sutë, I vogli i drerit, sllavisht sërna (srna), dhe I fjalës Roman. Pra, Suta e Roman(ëve). Ka të ngjarë që ky mal të ketë qenë, në kohë e sundimit të Romës, një rezervat gjahu për aristokracinë romake dhe prandaj ne vendësit edhe ia kemi vënë këtë emrtim me tonimik Suta (e) Roman(ëve), përfundimish Sutormani. Sllavët e këtushëm kanë edhe emrin Vërsuta (Vrsuta), i cili përsëri ruan fjalën shqipe Sutë dhe që në shqip padyshim ka formë Maje Suts. Po në sllavisht është edhe emir Sutomore, i cili ka mundësi të jetë një gjysmëpërkthim prej shqipes Det’i Suts ose Bregu’j Suts. Dëshmi që këtë mal, malin e Sutormanit, mund ta kenë ta përdorur aristokratët apo veteranët ushtarakë të Romës si rezervat e gjuetisë, është edhe emri i një vendi sipër Zupçi, i cili prej zupçasve sllavishtfolës thirret Rimnjak, që në shqip do të thuhej Romakët. Është e mundshmë, pra, që këtë trevë, me bukuri të rrallë, ta kenë përdorur në kohën e vet romakët për argëtim të tyre, siç nisi ta përdorë në dekadat e fundit edhe aristokracia serbe bregdetin tonë, që nga Dobrovoda e Kunjet deri në Krruç. Ndërkohë, një gojëdhënë e çuditshme për faktin se si ka arritur deri në ditët tona, thotë që, në vendin e quajtur Rimnjak, ka pasur basenet e vet të peshkut mbretëresha ilire Teuta.

Toponimi Rumia, që është emri i malit tonë me atributet e një mali të shenjtë për ne, mundet që ta ketë marrë emrin e sotëm prej faktit që, nga maja më e lartë e këtij mali, në orët e mëngjesit, në ditë të kthiellta, mund të shikohet malet e Italisë, mund të shikohet, pra,’Roma’. Forma e  fillimit mund të ketë qenë Romë, trajta e shquar Romja. Më vonë O-ja, nën ndikimin e M-së buzore, mund të ketë kaluar në U, si Plomb-Plumb, Kolomba (colomba)-Pëllumb etj. Pastaj I-ja, në këtë rrethanë, është kthyer në I të gjatë, dhe kështu ka dalë forma e sotme Rumia, krejtësisht e shpjeguejshme me ligjet fonetikë të gjuhës sonë. Në 5-6 shekujt e gjatë të sundimit të Romës, s’është aspak e çuditshme që këtë emërtim fantastik ta kenë stisur, noshta, pikërisht ushtarët tanë që shërbenin në ushtrinë romake dhe që, kur ktheheshin në vendlindje,  ’entuziazmoheshin’ prej asaj që, nga mali i vet, nga ky mal i yni i shenjtë, mud të shikohej edhe vetë Roma. Në shekujt e mëvonshëm, kur këtu erdhi Turqia, e njëjta fantazi, vërtet nuk ia ndërroi emrin e këtij mali ’çudibërës’, por prapësprapë krijoi për të vargjet me të njëjtin kuptim:’Kur dola në maje ty; / pasha Stamollën me sy’. Pra, nga ky mal nuk shikohet vetëm Roma, por shikohet edhe kryeqyteti tjetër i një perandorije tjetër, tashmë lidore, Stambolli. Nuk do t’ish çudi që ndonjë entuziast naiv i kohëve tona, nëse nuk do ta kish harruar ende gjuhën e vet, të na i thoshte këta vargje me formën ’Kur dola në maje ty, pashë edhe Beogradin me sy’. Lidhur me emrin e malit Rumia është formuluar edhe teza që në kullotat e këtushme dikur paskan ruajtur bagëtitë e veta aromunët, vllehtë, dhe për këtë shkak i është vënë, sigurisht prej vendësve, emri Rumi, dmth. Romi. E vërteta është se në Shestan ka edhe një toponim me gurrë rumune, Vesirri, që në atë gjuhë do të thotë Kufi, Kufini. Mundet që të ketë edhe dëshmi të tjera mbi ardhjen e vllehëve në këto anë, por sidoqoftë, duhet të ballafaqohen të dyja tezat. Në një gravurë të vjetër, në formë hart, përsipër qytetit të Tivarit janë shënuar dy emra malesh tepër interesantë: Monte Kavalo (Monte Cavallo) dhe Monte Malika (Monte Malicha). I pari, Monte Kavalo shihet qartë që është një përkthim i emërtimint arbëresht Mali Kalë ose Mali i Kalit.

Kurse emri Mali Ka ose Mali i Kaut, përpiluesi i hartës nuk ka ditur ta përkthejë, prandaj e ka shënuar Monte Malika, duke përsëritur ashtu dy herë fjalën Mal, njëherë në italisht e një herë në arbërisht. Nxjerrim kështu përfundimin që në ata shekuj të hershëm, këtu në Tivar banonin arbërit dhe jo as latinët, as grekët, as sllavët. Për emrin e Briskut është shkruar që ai lidhet me kuptimin e fjalës brisk, si vegël prerëse. Unë nuk besoj të jetë kështu. Unë besoj që ky emër mund të shpjegohet më bindshëm me fjalën shqipe brinjë dhe më prapashtesën sllave ski, ska,sko.

Sundimtarët sllavë të mesjetës, e ndoshta ndonjë grup banorësh, të vendosur diku midis banorëve vendës, nuk e kanë përkthyer dot fjalën brinjë, por janë mjaftuar vetëm me vendosjen e një prapashtese. Vendësit e kanë pranuar atë prapashtesë dhe kështu ka mbërritur ky emër deri  në ditët tona me trung e me rrënjë arbërishte, kurse me gjethe, me fletë në gjuhë sllave. Këtë pohim mund ta përforcojmë edhe me një toponim të kohëve më të vona. Në rrethin e Ulqinit, Mali i Brinjës thirret prej malazezëve, të ardhur sëvoni këtu, Briska Gora. Për emrin e Braticës, pa u thelluar aspak në analizë gjuhësore, është menduar dhe mendohet se vjen prej fjalës sllave brat, vëlla, me prapashtesën po sllave ica. Por brat, vëlla, është një emër i gjinisë mashkullore, kurse ica është një prapashtesë e gjinisë femërore. Pra, është pak e besueshme që ky emër të jetë krijuar prej mjetësh krejtësisht të pabashkueshëm të gjuhës sllave. Në anë tjetër, konfiguracioni, vendosja e këtij fshati në një fushëz, rrethuar nga tri anë me male, na shtyn të mendojmë se dikur ky mund të jetë quajtur Ëmbëratëza, duke e përbërë nga parashtesa Ëmbë, nga Ëmbëratëza do të ketë qenë vendi i shtrirë, vendi që ’rri’ ratë. Sllavët nuk janë marrë as me shpjegimin, as me zbërthimin kuptimor të këtij emri. Ata ia kanë përshtatur fare thjeshtë gjuhës së vet dhe e kanë quajtur Bratica. Nën ndikimin e tyre e kemi thirrur edhe ne po kështu.

Emri Krythë është fare i qartë. Vjen prej emrit krye me prapashtesën thë, sepse ndodhet në krye të dy luginave. Sllavët, këta të tashmit, e kanë tjetërsuar në Krute, sepse nuk e thonë dot as Y-në, as Th-në. Mozhuri s’është tjetër, veçse një Mezhuri i ndikurshëm, pra, fare thjesht (mali) me zhur. Në Liqenin e Shkodrës, afër Virit, kemi një ishull të vogël me emrin Gërmozhur, që fare qartë vjen nga togfjalësh gur me zhurë. Më në fund, emri i Gjeranave është gjithëkështu një toponim me gurrë prej gjuhës arbro-shqipe, Gji(i)ranave. Dhe ashtu është vertetë: prej Malit të Kolajve përtej Velipojës, deri te Pinjeshi, ky gji deti s’ka tjetër veçse ranë. Me përjashtim të një guri të vetmuar, i cili quhet Gur’i Gjeranave.

(fund)

Gjergj Pepgjonaj

Terrorizmi ndërkombëtar

Me terrorizëm ndërkombëtar nënkuptojmë të gjitha aktet terroriste që kryhen nga kriminelët e shteteve të ndryshme, të cilat, në radhë të parë, kanë për qëllim shkatërrimin e të mirave materiale me interes të përgjithshëm. Këto veprime antinjerëzore e anticivilizuese i dënon pjesa ma e madhe e organizatave ndërkombëtare, sidomos pas aferës italiane “Monro”. Qëllimi i akteve terroriste të sotme është që të arrihet i njëjti efekt që dikur arrihej me luftë ushtarake. Sipas të dhënave që i publikoi

Shërbimi Qendror Informativ (CIA) I Shteteve të Bashkuara të Amerikës gjatë viteve 1968-1970 korporata terrorriste edhe pse të ndaluara me deklarata universale dhe konventa tjera ) bëri 1152 akte terroriste ndërkombëtare, shumica e të cilave u kryen për shkaqe politike, interesa vetiake apo të grupeve. Llojet e terrorizmit ndërkombëtar janë terrorizmi transnacional dhe shtetëror. I pari (akterët janë personat ose grupet) manifestohet kundër qeverisë ose kundërshtarëve, ndërsa i dyti (subjektet janë qeveritë ose shtetet) manifestohet me luftë qeveri-opozitë. Në kuadër të terrorizmit ndërkombëtar hyjnë krimet  ndërkombëtare dhe kriminelët ndërkombëtarë. Krimi ndërkombëtar, shikuar nga aspekti I kodeve penale ndërkombëtare, është çdo sulm në ndonjë të mirë ndërkombëtare që kryhet nga personat, grupet apo organizatat terroriste. Kriminelët ndërkombëtarë janë ata persona që sulmojnë një të mirë të siguruar me të drejtën ndërkombëtare, ose ata që bëjnë krime ndërkombëtare.

Terroristët dhe kriminelët ndërkombëtarë kanë cilësi të përbashkëta. Ata janë të njoftuar mirë me të arriturat teknike të mjeteve të dhunës, centraleve kompjuterike, kartotekave etj. Sidomos kujdesen për regjistrat policore.

Kriminelët kryesisht janë të moshës 20-34 vjeç. Ata shpesh ndërrojnë pamjen, jetojnë në periferi të qytetit, emrin e tyre nuk e vendosin në derë ku banojnë, u ikin kontakteve me fqinj, nuk fitojnë letra në postë, nuk pranojnë miq, ata rrjedhin prej klasave të mesme, e kohën e fundit edhe nga shtresa e pasanikëve. Deri te mjetet vinë përmes plaçkitjes, organizatave joqeveritare, shërbimeve sekrete etj. Posedojnë armë për atentate, vrasje e likuidime tjera, mjete eksplozive, strehime të fshehta dhe aparate për xhirim. Strategjia e kriminelëve është e gjithanshme, prandaj në të shumtën e rasteve ajo mbetet fshehtësi “kriminele”.

Terroristët janë armiq të pushtetit. Ata kanë për qëllim të likuidojnë tërë pasurinë e shtetit, të ndërrojnë pushtetin dhe të luftojnë kapitalin e huaj. Taktika e tyre është shumë e shpërndarë. Nuk luftojnë në një front, por në koordinim dhe me përkrahjen e grupeve të ndryshme sulmojnë lloj-lloj caqesh. Ata i ndryshojnë sulmet, e befasojnë të sulmuarin, kundërshtarit kurrë nuk i japin shënime për grupin, mjetet, planet, gjurmët etj. Anëtarët e grupit shpërndahen nëpër vende të ndryshme. Në planet e tyre nuk marrin pjesë persona të panjohurë. Aksionet i marrin deri në pesë veta.

Leze Llazari

Barazimi i gjinive -domosdoshmëri e kohës 

Gratë shqiptare me shekuj kanë mbetur nën hijen e burrave. Ato vite të tëra ishin të poshtëruara dhe të diskriminuara nga gjinia e kundërt. Në vazhdimësi u nën-shtroheshin ligjeve të vjetra kanunore. Dallimet e mëdha ekonomike, sociale, kulturore, madje edhe shpirtërore midis gruas dhe burrit në bashkësinë tonë kanë krijuar një polarizim shkatërrues, i cil jo vetëm që ka penguar evoluimin e mëtutjeshëm të femrës sonë, por ka shkaktuar ngecje drastike në krahasim me popujt tjerë përreth. Andaj, emancipimi i tyre është njëra nga detyrat kryesore të shoqërisë sonë, sepse nga ato varet edukata familjare e brezit të ri. Kombet me civilizim të lartë barazimit të gjinive i kushtojnë vëmendje të duhur dhe trajtim të merituar. Ato të gjitha problemet e kësaj natyre i mbajnë nën kontroll dhe i zgjedhin ashtu siç duhet, sepse janë të vetëdijshme se kultura e një populli matet me nivelin qytetar të gruas. Për fat të keq tek ne shqiptarët, edhe pse ka një përparim të vogël, ende nuk po merren masa adekuate për përmirësimin e plotë të pozitës së femrës shqiptare. Për t’u arritur kjo, në radhë të parë, duhet të bashkëpunojmë me të gjitha organizatat joqeveritare, me të gjitha partitë, mediat dhe individët. Vetëm në këtë mënyrë mund të ndikojmë në thyerjen e tabuve, në ndryshimin e pozitës sociale dhe ekonomike të gruas, në pozitën ligjore të sajë, në eliminimin e diskriminimt gjinor  gjatë punësimit, në ngritjen e nivelit profesional të tyre, pastaj në përkrahjen dhe avancimin e tyre për pjesmarrje më aktive në jetën publike dhe në barazimin e gjinive.

Nëse dëshirojmë të hecim drejt familjes evropiane doemos duhet t’i ndryshojmë paragjykimet tona të trashëguara e të krijojmë hapësirë për ide të reja, të cilat do të mundësojnë përmirësimin e pozitës së gruas shqiptare. Me çështjen e barazimit të gjinive është duke u marrë edhe Organizata e Kombeve të Bashkuara, e cila për kët qëllim ka formuar mekanizma, fonde e programe të veçanta.

dr. Pjetër Gjuravçaj & dr. Gjergj Gjuravçaj

Vajtimet për të mbyturin në ujë

Vajtimet për të mbyturin në ujë janë mjaft prekëse me pleksje improvizuese, Ato mbartin në esencë dhembje dyfishe për të  pushuarin, pasi vdekja është tejët e rëndë, duke u përpiluar me vrull e me forcë për t’ia dalë në krye përpjekjes këmbëngulëse; dhembja është e madhe kur i mbyuri është i ri, të prek e të mallëngjren, shkakton dhembje shpirtërore, ndjenja të forta dhe shpresa të thella. Ja një rast I rëndë nga triepshi:

“Po ti Tomë Gjoni hej medet

T’erdh koha me gazep

Vardari u trumbullua

Jetën se si ta ka shkurtua”

Vajtorja i drejtohet Vardarit me nëmë, që me zëmrim e dënon “Ujët e turbulluar”, që ia muar jetën djalit të ri. Mbiemri i “trumbulluar” ka simbolikë figurative, që shkakton rrëmujë, trazira, që errëson gjykimin. Vatjorja tregon realitetin, në anën tjetër jep porosinë të mos përsëritet viktima tjetër.

 Vajtimet për fatkeqësi në komunikacion

Këto vajtime janë mjaft të prekshme me dhembje të dyfishtë pasi vjen në mënyrë të befasishme e të menjëhershme, papandehur, ngjarje që nuk e dimë e nuk parashikohet. Emocionalisht e shumëfishojnë dhembjen, sepse teksti përmban në vete elementin tragjik, që bëhet shkak i një vuajtjeje të thellë shpirtërore a tronditëse që të mallëngjen e të prek thellë. Dhimbja ka përmasa të mëdha jo vetëm te më të afërmit por edhe tek ata që janë të pranishëm Dhe tek ata që e kanë njohur ma parë, sepse trupi i të ndjerit është coptuar. Ja një shembull:

“Agron Gjoni shtatin e hjedhun

Ballin e paske të përvjelun:

- Paj tramvaj kjoft mallkua:

Si trupin ta ka coptua

Si ta galçiu kam e dorë

Ç’i e pate bardh si borë”

Ose:

Oh, ti Agron Gjoni i fejuam

Besa magist’r i pamartuam

Nusën besa e ke lëshua

Për dika tjetër m’u fejua

Po kujt zëbra nuk i dhëp?

Po medet se a gazep...”

 Vajtimi për vdekje nga sëmundja

Vajtimet për të sëmurin janë plot dhembje, në veçanti, për më të afërmit e të ndjerit, sepse sëmundja ia shkurton jetën  para kohet pa kurrfarë mëshire. Vajtorja në mënyrë prekse e ballafaqon momentin kur thotë: “p’r ty kurrku s’u gjet ilaçi”; me këtë varg popullor dëshiron t’i forcojë më të afërmit e të ndjerit, duke u treguar se sëmurja ishte e pashërueshme e vdekjepruese mu në gypin e frymëmarrjes (laring) siç e diagnostifikon vajtorja në vargjet e mëposhtme:

“More Mirash Luca djal zotni

-Po ku ta nisi dhimba tye?

-Ën fyt e ën gush-vajmedet

Kurrku ilaç-e p’r ty s’u gjet!

-Ti arsimtar e “novinar”

I bisedës e kuvenar...”

 Vajtimi për vrasje në luftë

Këto këngë vajtimi zënë vend themelor dhe parësor tek malësorët, sepse u kushtohet enkas trimave, që dhan jetën në fushën e “mejdanit” duke mbrojtur vatanin nga armiqtë pushtues. Vajtorja shpreh poentën e cila manifestohet me krenari për më të afërmit, përderisa dhanë jetën për idealin shoqëror, për të mirën e përgjithshme; në këtë mënyrë mbetën të paharrushëm, duke u përmendur se fali jetën për të mirën e popullit e të atdheut, në anën tjetër nxisin të tjerët që të duan l i r i n ë. Ja një shembull (model):

 “ Tomë me shok ke luftua

Dit e nat pa pushua

Ven’in tat me çlirua

Kurr s’kan me t’harrua

Po me lavd me të k’tua...”

 Vajtimi për fëmijë

Ky nëntip hynë në kategorinë e vajtimeve që kanë përmbajtje të dhimbshme shpirtërore, që lë mbresa mallëngjyese me dhembka të mëdha të pashlyeshme. Nga kjo pikë vështrimi iu është dhën një kujdes I posaçëm, sepse kanë të bëjnë me ndjenja subtile. Përkatësisht kur nga ata pritet shumë e posaçarisht prindërit. Vajtimet e këtij nëntipi mbartin dhembje ekspresive pasi shikohen disa momente: vdesin të pamartuar, shkatërrohet fuqia dhe shkëlqimi I tyre rinor në sy (hijeshia) para kohet; papajtueshmeria e vështirë, pasi dëshira e fati s’u është plotësuar. Vajtimet e tilla janë subtile dhe sugjestive, që të prekin dhe të ngjadhin ndjenja. Në këto këngë janë të eksponuara rekvizita të shumta: lodrat për fëmijë, lëvizjet e zhdërvjelltësia. Nëse ka shkuar në shkoll përmenden: librat, fletoret, lapsat, çanta, prindërit do t’i ruajn kujtimet për të. Vajtorja të gjitha këto i bjen në një rresht dhe i harmonizon, duke I detyruar të përmotshmit t’u shkojn lot rrëke. Hidhërimi është vizion i pikëlluar dhe i trishtuar, që shprehet me vargje të thekshme e subtile:

“O Nua Kola oh, çfar djalit

Po na pelset valla p’ej mallit

-Po disi qitrojm te tanë

-Po çka thua për babë e nan?

Për kujtim t’i pajn lojnat tua

-Kje i çpejt e shum i parë

S’e le shoqin ën mocatar...”

Nga folklori mirditas

Vajtim

Ndue Nikollë Kola i Kaçinarit, burrë në

nam e në za për kah trimnija e urtija,

kje vra te shkolla "Shtufit" kur po kthete

prej nji pleqniije .

Ja se si vajtoi të kushrinin Dava Marës

Frrok Lleshit:

Kur më ka ardhë e zeza fjalë

S'më ka punue seu (syni) me pa

Nuk ka mujt gjumi me ardhë

Un' i mora inad kullës

Si të majti tei (ty) mrenë

Ku e gjete at udhë të gjanë?

A qe trem (trim) e s'u friksove ?

A qe besnek e besove ?

Tei si ke pa dijtë çka a frika

Tei nuk zhgjojshe( shikojshe) se ku a preita

Ata te pritën fort shterngue

Ti me plume fort rrethue

A të kapi fort merzija?

pse shkon vetëm tu pasë djelt tu shtepija!

More gjrprni per toket

More zehri në gjotët (gotë)

Në këtë oxhak, në këtë shpei

Kanë qenë burrat si reja me duhi

Ata ku veshin kamen

Ati ngulshin muranen

Ati ku ngulshin qarkun

Ati derdhshin gjakun

A të ka kapë fort merzija ?

Tuj të lipë kulla, tuj të lipë shpeia

Për tei mjerë gjithë kushrinija

Për tei mjerë gjinja e fëmija

E per tei mjerë gjaku e gjinija

Mjerë meku si të pat për mek

Mjerë daja si të pat për nep

Fort po të lipim na shkretija

Nuk njohim tjetër vlla

Tuj na preit, tuj na përcjellun

Na udhë për tei ma nuk zhgojmë

Karreik (karrigë) per tei ma s'nertojmë

Soxhade per tei ma nuk shtrojmë

Tuj u rritë djelmt na prap shpnesojmë

Na Zefin do ta martojmë

Nuk do të kcejmë as s'un do të knojmë

A më je merzitë e fort ngushtue ?

Sa do vonë fort ka shkue

Ato varrë tei pa ti nrrue

Të kem shtei n'odë të para derë

Ku nuk çohesh asnji herë

Kush nuk sheh as dimën as verë

Atje s'ka pishë as s'ka kanila

Si s'ke barna as heqima

Or menar (i mendshëm) or bujar

Tei ke qanun zemër bardhë

Bash zeher me zehrue

Krahë-gjani me punue

Sa fort më je merzitun

Se ke thirrun djelt me pvetun

Me i pvetun me i mëcue (mësue)

Të tanë gjinen me i urdhnue

Në bashtinë me punue

M'at zakonin e mëcue

Na kemi qenë konak gjithmonë

Me çobaj e me punëtorë

Çka a lipun këtu a gjetun

Këtu kanë qanë plejtë e shnue (emnue)

Këtu kanë qanë qehajt e vnue

Këtu kanë qanë ka diqin dhen e dhi

Këtu kanë qanë ka niqin copë shtrri

Ka di penë qe në hulli

Bjeshkët e nalta i kanë zaptue

Në mrize t'nalta kanë pushue

More brez qeleng (bel-hollë)

More gjuhë qeskem (gojtar)

More mene terzimen ( i dijshëm)

More shqiptar në kuven

A të kapi fort merzia ?

Djelt e ri ke lanë tuj shpeija

Djelt e ri me merzi

Fort per teri janë ngushtue

Sall tei ngjat m'u pa qllue

Noni fjalë e u ligjrue

Zgjodhi: Mentor Disha

Ali Gjeçbritaj

Kisha e shën Aleksandrit në Ftjan

Se njerëzit asnjëherë nuk e harrojnë vendlindjen e vet dhe të të parëve të tyre, më së miri e dëshmuan kohë më parë banorët e fshatit Ftjan të Krajës, saktësisht Pepgjonët. Në këtë fshat, në harmoni si vëllëzër, me shekuj jetuan dhe po jetojnë dy konfesione - katolikë e myslimanë, shqipëtarë të dalur nga i njëjti trung Ilir. Në Pepgjon aktualisht ka pak banorë. Dikur kishte më shumë. Siç mësuam, 30 familje nga ky fshat jetojnë në Tivar, 40 në Ulqin, 16 në Amerikë, pastaj në Francë, Australi, Palestinë e gjetiu. Të prirë nga ndjenja e dashurisë për prejardhjen e vet si dhe respekti ndaj trojeve të vendlindjes, pasardhësit e Buzukut formuan grupin nismëtarë për rindërtimin e kishës së vjetër të Shën Aleksandrit ose, siç I thonë këtu vendasit, Kishën e Mustafaj, i vetmi objekt kulti në Pepgjon, e që dhëmbi i kohës e kishte shkatërruar pothuaj tërësisht. Ata për këtë qëllim grumbulluan 5.000 dollarë amerikanë dhe vetë punuan ditë të tëra fizikisht dhe e riparuan këtë objekt fetar. Këshilli organizativ i përbërë nga Zef Noci, Nikollë Gjonaj, Ivo Pepgjoni e të tjerë dhanë një kontribut të madh krahas të tjerëve në organizimin e punës. Ivo Pepgjoni na thotë: ‘Francezët krenohen me zonjën Notër. Ne krenohemi për objektin tonë fetar, për Buzukun’ dhe shton: ‘Asnjëherë këtu jeta nuk ka qenë nën nivelin qytetar, por kushtet objektive dhe subjektive kanë ndikuar që shumë nga ne dhe të parët tanë ta lëshojnë vendlindjen. Këtu dikur kanë munguar kushtet elementare për jetë, sepse është zonë malore, por dhe në kushte të vështira ky popull jetoi krenar dhe me nderë. Ndihmesë të madhe në meremetimin e kishës na kanë dhënë edhe vëllëzërit, fqinjët tanë myslimanët e Thtjanit, sepse edhe ata, si ne, e konsiderojnë objekt të tyre’, shtojnë bashkëbiseduesit tanë.

Dr Pala Marnikoviq

Ushqyerja e fëmijës në vitin e parë

Prej ushqyerjes së shtatzënës varet edhe ushqyerja e frytit, pra edhe pesha e të porsalindurit. Në kushtet tona kjo peshë sillet prej 3200-4400 g. Është normale që për 2-4 ditët e para i porsalinduri të humb 7-10% të peshës, çka kompenzohet për 10-14 ditë. Pastaj, i porsalinduri shton në peshë në tremujorin e parë nga 30 g në ditë, në të dytin nga 20 g, në të tretin nga 15 g dhe në të katërtin nga 10 g në ditë, ashtu që ai për 5 muaj e dyfishon peshën, kurse për 1 vjetë e trefishon.

Ushqimi natyror, qumështi i gjirit të nënës është më i miri në vitin e parë. Qumështi i nënës është steril, mbron prej infektimeve, është më I pranueshmi dhe më i përshtatshmi për zhvillimin dhe rritjen e fëmijës, nuk shkakton reagime alergjike. Vetë ushqyerja në gji krijon lidhjen mes fëmijës dhe nënës, për ç’arsye nuk duhet të largohet fëmija prej nënës. Nëna fillon shpejt ta njoh vajin e fëmijës së uritur. Në 4-6 javët e para, fëmija e krijon vetë orarin e ushqyerjes, që do të jetë 6-8 herë në ditë. Ushqimit të fëmijës duhet t’i shtohet vetën vitamina D, pasi ky është I pamjaftueshëm në tamlin e  nënës. Përparimi jo i mirë i fëmijës tregon ushqimin e pamjaftueshëm ose sëmundjen. Në mungesë të ushqimit, fëmija i shëndoshë nuk flen mirë, qanë; nevoja e madhe është e pakët, e gjelbër, e fortë ose e lëngët (jargë). Sasia e ujit ose çajit, që fëmija pin, tregon mungesën e qumështit të nënës. Ekspertet shëndetësorë duhet ta këshillojnë nënën, jo vetëm për fëmijën, por si të ushqehet edhe vetë ajo.

Qumështi i lopës, teknologjikisht I përshtatur, jepet kur është I pamundur qumështi i nënës. Përshtatet qumështi i lopës,  ashtu që të jetë sa më i afërt qumështit human. Ushqyeshmëria e këti qumështi është e mjaftueshme, mirëpo i mungojnë elementet biologjike (p.sh. enzimet, lëndët imune), që i ka tamli i nënës. Në rast nevoje, mund të përdoret edhe qumështi drejtë prej lopës; në gjysmëvjetorin e parë: 2 pjesë qumësht, 1 pjesë ujë dhe 5 g sheqer për 100 ml. Pasi në këtë  qumësht mungojnë, duhet të shtohet hekuri dhe vitaminat (A,D,C).

Ushqimi pa qumësht, si ushqim plotësues, fillon të përdoret në 4-6 muaj, në ç’mënyrë do të shmanget pakgjakësia (mungesa e hekurit) dhe mospërparimi i fëmijës. Me lëng limonit në çaj fillohet në gjysmën e muajit të parë. Prej fillimit të muajit të pestë jepen mollat e portokallat, pastaj pjeshkat, bananat dhe zerdeliat (kajsiat). Për arsye të mundshme alergjike, nuk këshillohen dredhzat dhe malinat deri në moshën njëvjeçare. Në muajin e katërt fillohet me perime: patatet, karotat, pastaj kumujt, karfioli, spinaqi. Prej muajit të pestë jepet orizi, prej të shtatit – mielli i grurit dhe i misrit. Prej mishnave, përparësi kanë ai i zogut të pulës, viçit, lopës, qëngjit. Mushkëria e zezë dhe të kuqtë e vezëve kanë përmbajtje të dobishme, por shpejt kontaminohen dhe kanë shumë kolesterol, për ç’arsye edhe fort nuk këshillohen. Ushqimi duhet të jepet posa i përgaditur, i fresktë, e jo I mbeturi më heret. Kur fillohet me një lloj ushqimi, ai jepet 3-4 ditë, e pastaj fillohet me tjetrin, mënyrë kjo që mundëson përcaktimin e reagimeve eventuale alergjike. Fëmijës s’duhet dhënë ushqim me përdhunë. Ushqimin duhet zier mirë. Më parë jepet ushqimi i holluar mirë (i lëngët), pastaj i shtryllur, dhe në fund, kur dalin dhëmbët, i grimcuar. Kjo mënyrë e ushqyerjes kërkon që fëmija shpeshherë të lutet me ujë. Ushqimin duhet dhënë ndenjur në karrigë ose në prehër të nënës. S’duhet dhënë ushqim të fortë (kikiriki, lajthia), si dhe kur qanë, për arsye të aspirimit në organet e frymëmarrjes. Nëse fëmija nuk është në gji, atij i nevojiten 500 ml qumësht në ditë. Është mirë të jepen 3 obroqe kryesore (në mëngjes, mesditë, në mbrëmje) dhe ndërmjet këtyre jepen dy tjera më të vogla. Ushqyerja e rregullt e kësaj moshe krijon themel të mirë për ushqyerjen e drejtë gjatë krejt jetës.

Zef Kovaçi

Gastronomia

Gastronomia është arti i zgjedhjes, shërbimit dhe kënaqësisë në përdorimin e ushqimit. Për  gastronomikun dhe aforistin francez, Anthelme Brillat-Savarin, gastronomia është një njohuri inteligjente e lidhur me ushqyerjen e njeriut. Me kohë, gastronomia është vërtetuar si një fuqi e madhe kulturore ndërmjet njerëzve të  botës në krahasim me ndikimet linguistike apo ndikimet e tjera. Sot, bota mund të ndahet në rajone të veçanta gastronomike, ku mbizotërojnë kuzhina të dallueshme dhe praktikohen metoda specifike të kuzhinës. Rajoni i Azisë Juglindore p.sh. shquhet me kuzhinën e orizit dhe të kokosit. India dhe Indonezia janë rajonet ku përdoren gjërat pikante. Kurse, vaji i ullirit është mbizotërues te kuzhinat Mediterane. Në Spanjë, Itali Jugore, Portugali, Greqi dhe në vendet e Mesme Lindore përdoret si bazë dhjami. Evropa Veriore dhe Amerika Veriore, në kuzhinën e tyre, përdorin dhjame të ndryshme, p.sh. gjalpi, kremi, dhjamë derri, dhjamë pule. Ndërsa, Amerika Latine njihet si toka e misrit të llojeve të ndryshme.

Krijuesit tanë

Po çuditen t'ritë e soçëm*

Po çuditen t’ritë e soçëm,

Si kanë kjenë burrat e moçëm,

Kanë bájtë xhybe 1 dhe bragesha 2 ,

E kubure kavallesha 3 .

Kur kanë pasë të mledhë për valle,

Me jelek me xhyherdare 4 ,

Gjidh për rreth-e me fistana,

Me jelekë, me xhamadâna,

Me kubure e me tagâna.

Gjidh të rruem, gjidh të vishun,

Me sylaha t’armatisun,

Gjidh të vishun djel’ të rí,

Me tunuz 5 , me tufë të madhe,

Me tunuz e me takí 6 ,

Me tagâna 7 sërmalí,

Dy kubure, nji harbí 8 .

Të gjidh burra me mustakë,

Kryet t’rruem, perçen 9 g’jatë.

Kur kanë marrë vallën me sjellë,

Gjidh për rreth e përnjiherë.

Kur kanë marrë e me kënue,

T’ka pasë kâna me i nigue,

Lezet syni me i shiku.

Kur kanë pasë me dá mejdâna,

T’gjidh janë pre e me tagâna;

Gjidh për rreth i kanë shikue,

Kush ka tretë, kush ka fitue.

Nja ksi sojit kanë kalue,

S’kanë lânë marre m’u afrue.

Një ket kângë me jau kënue,

Djelmve rí me ju kalxue,

Për antikë mos me harrue.

Gjidh kanë kjenë e gjidh kanë shkue,

Gjidh me dhé-e janë mëlue.

Njimí tetqin e pesdhetë,

Kanë fillue për me tretë,

Sot rrallë kun-e me u gjetë.

Çka u ka metë sot pushkë e thika,

I kanë mledhë-e për antika.

Autori: Gjergji i Macit Gjekë Pjetër Jakut / Muzhani / Jankaj (1868-1946), shestanas prej Ljares, jetoi në Dobrovodë, Tivar. *Këtë verzion e këndoi Alekoja i Nikës Lecit (1911-1996). Shënoi S.D. më 9.8.1981. Botimi u plotësua prej librit të patër Vinçenc Malaj (1928-2000): Të dhana albanolijike 2, botues Shoqata don Gjon Buzuku, Ulqin-Tuz, 1999:22-3.

Nëna ime

Nënën time shumë e dua

Se ajo po më rrit mua

Më mëson e më edukon

Jetën time e zbukuron

Këtë mund s'do ta harroj

Kur të rritem do ti ndihmoj

Edvina Murati,

nxënëse në klasën e gjashtë, Ulqin