Festa e Zojės sė Kėshillit tė Mirė
Shkruan don Gabriel Grabanica
Njė nga Festat nė Kujtim tė Luftės Heroike Shqiptare kundėr Osmanėve, mė
18.10.2017
Nė Qytetin e Veriut tė Shqipėrisė, Shkodėr, qė prej kohėve tė lashta nderohej me
pėrkushtim tė veēantė, ėshtė njė figure e mrekullueshme e Zojės. Ėshtė ajo
figure qė sot ndodhet nė Gjenacan tė Italisė. Historia e saj, ėshtė vetė
historia e katolicizmit ndėr shqiptarė, katolicizėm i cili, me vdekjen e Gjergj
Kastriotit, Skėnderbeut, mė 1468, nisi udhėn e vet tė kryqit. Ndėrsa njė pjesė e
madhe e banorėve, gjatė pesė shekujve tė robėrisė, do tė shtrėngohej tė
ndėrronte fenė e njė pjesė tjetėr do tė merrte rrugėt e mėrgimit, vetėm njė
pakicė do tė mbetej besnike, duke vuajtur porsi gjarpri nėn gur pėr shekuj e
shekuj.
E pikėrisht nė kėtė kohė, rreth vitit 1467, kur njė ushtri e re e madhe e
sulltanit u dynd mbi Shkodėr, sipas gojėdhėnės, figura e Zojės u shkėput nga
muri i Shenjtėrores rrėzė Kėshtjellės sė Rozafės, pėr tė mos u dhunuar nga
hordhitė anadollake. E mbartur nga engjėjt, mbėshtjellė prej njė reje - vijon
gojėdhėna - u ndalua nė Gjenacan, afėr Romės. Gojėdhėna tregon edhe se Figurėn e
mrekullueshme e pėrcollėn dy shkodranė, rojtarė tė shenjtėrores, e ndėrsa ecnin
me sytė lart, pa u kujtuar as ata vetė, e kaluan nė kėmbė detin Adriatik. Si
arritėn nė Romė, figura u zhduk nga sytė e tyre.
Por nuk vonoi e nė tė gjithė Italinė u hap zėri se njė figure e mrekullueshme
kishte zėnė vend nė muret e Shenjtėrores sė Gjenacanit, ku me ndėrmjetėsinė e
saj po kryheshin mrekulli tė panumėrta. Ishte data 25 prill 1467. Qė asokohe
nisėn shtegtimet e besimtarėve drejt Gjenacanit, e Zoja jonė e Kėshillit tė Mirė,
Pajtorja e shqiptarėve, nisi tė nderohej edhe nė Itali, Gjermani, Austri e mė
vonė edhe nė kontinente tė tjera, me tė njėjtėn figure, qė vijon tė nderohet nė
Gjenacan.
Kjo figurė, pra, nderohej nė kishėzėn dy herė tė rrėnuar tė Zojės rrėzė
Kėshtjellės Rozafa, njė nga mė tė vjetrat nė Shqipėri. Nė kėmbė apo gėrmadhė,
Kisha mbeti gjithnjė cak shtegtimi. Nuk ka besimtar qė duke kaluar andej, edhe
pas vitit 1967, kur kisha u rrėnua pėr herė tė dytė nga diktatura enveriane, tė
mos jetė lutur nė heshtje pėr ditė mė tė mira me njė lutje tradicionale, qė i
qėndroi kohės, mė shumė se muret:
O Zoja e Bekueme, Nana e Kėshillit tė Mirė, po tė thėrrasim ty, qė je Bija e
zgjedhuna e Zotit Atė, Nana e Jezu Krishtit, Nusja e Shpirtit Shenjt, Tempull i
sė Shenjtnueshmes Trini: ndėrmjetėso pėr ne nė qiell!.
E kur Kisha u rindėrtua, Lutja u pasurua me fjalėt:
Ndėr duert tua tė fuqishme, o Nanė e Mėshirės, po e lėshojmė tė dashtunin
kombin tonė, me gjithė se jemi mėkatnorė tė mjerė e tė padenjė. Po tė
falėnderojmė se na je gjetė e na ke ndihmue me kujdesin e njė Nane tė vėrtetė nė
dimnin e gjatė e tė vėshtirė tė persekutimit, i cili na shkaktoi viktima tė
panjehuna, martirė qė tash ndėrmjetėsojnė pėr ne nė qiell. Po tė falėnderojmė qė
na e nxore nga Zoti hirin e rikthimit tė pranverės sė lirisė fetare e qytetare,
e cila i hapė rrugėn ndėrtimit tė njė shoqnie ma tė drejtė e ma vėllaznore.